Verzadigd vet gezond?

Verzadigd vet

Het Voedingscentrum blijft nog altijd hardnekkig vasthouden aan het idee dat je verzadigd vet zoveel mogelijk moet vermijden. Het is allemaal de schuld van die wetenschapper genaamd Ancel Keys. Hij heeft het idee de wereld in geholpen dat verzadigd vet hart- en vaatziekten zou veroorzaken door in de jaren 60 onderzoek te vervalsen. Nu eten we geen verzadigd vet meer en de problemen zijn groter dan ooit. De wetenschap zat ernaast, verzadigd vet is wél gezond! Toch?

Uhm, okay? 🙄

De wetenschap zat ernaast? En het is allemaal de schuld van één onderzoek uit de jaren 60? En zijn we wel minder verzadigd vet gaan eten?

Het wordt weer eens tijd voor wat nuance! 👍

Wie was Ancel Keys?

Op 57-jarige leeftijd stond de wetenschapper Ancel Keys op de cover van de Time. De editie van januari 1961. Keys vervolgde zijn carrière meer dan 40 jaar en stierf in 2004 met de respectabele leeftijd van 100 jaar en kreeg internationale erkenning voor zijn baanbrekend werk.

De 7 Landen Studie (Seven Countries Study)

Ancel Keys leidde het team dat de 7 Landen Studie uitvoerde. Die startte in 1957 en deze studie rondde recent een 50-jarige “follow-up” af met als conclusie dat hart- en vaatziekten niet zo zeer het onvermijdelijke gevolg zijn van het ouder worden, maar eerder voorspelbare en vermijdbare ziekten.

Ancel Keys over verzadigd vet

In het interview in de Time uit 1961, heeft Ancel Keys het erover dat er te veel wordt gegeten. Te veel calorieën en daarbinnen te veel verzadigd vet. Zijn advies was kort samengevat: “Eet minder vet vlees en zuivel en verschuif de focus onder andere meer naar vis, kip, fruit en groenten”.

Verwarring rondom verzadigd vet

Via social media en blogs creëren sommige schrijvers de laatste tijd echter nogal wat verwarring rondom verzadigd vet. De beschuldigingen richting Ancel Keys vliegen je om de oren, zonder dat hij zich nog kan verdedigen. Dat hij zoveel bereikt heeft zou vooral liggen aan zijn charme en persoonlijkheid, niet aan de honderdduizenden, zo niet miljoenen, datapunten.

Ook de journalist Nina Teicholz, schrijfster van het boek “The Big Fat Surprise”, levert een hele grote bijdrage als het gaat om deze ophef en verwarring. Ze beschuldigt Ancel Keys zelfs van het knoeien met gegevens. Het zijn echter misplaatste aanvallen.

Even tussendoor, zou het feit dat ze geld ontvangt vanuit de medische industrie, restaurants, financiële wereld en de vlees- en zuivelindustrie er iets mee te maken hebben? Dat is best wel een puntje van belangenverstrengeling. Maar dat even terzijde.

Helemaal niet alleen Ancel Keys

In werkelijkheid had Ancel Keys steun aan meer dan een dozijn internationale en onafhankelijke co-onderzoekers die hun bijdrage leverden aan het onderzoek. Gezamenlijk beschreven ze de risico’s van voedingsmiddelen rijk aan verzadigde vetten.

Knippen en plakken?

Hoe kan het dan toch dat een genie van een man (Ancel Keys ontving de hoogste IQ-score op 18-jarige leeftijd tijdens een test waaraan duizenden studenten meededen) het doelwit is geworden van onder andere de journalist Nina Teicholz en allerlei bloggers?

Ook in Nederland wordt Ancel Keys aangevallen en wordt verzadigd vet ineens enorm gepromoot door bekende bloggers. Hoe kan dat toch?

Het lijkt vooral te komen door het “knippen-en-plakken-gedrag”. Napraten zonder het blijkbaar zelf echt te snappen of zelf goed onderzoek te doen.

Weglaten van data

Het punt dat je vaak terug hoort is dat Ancel Keys belangrijke data zou hebben weggelaten om zijn punt te maken. Waar komt dit verhaal toch vandaan?

Het lijkt te beginnen bij de auteur Gary Taubes in zijn boek “Goede Calorieën, Slechte Calorieën” dat in 2007 uitkwam. Hij schreef dat Ancel Keys slechts had gekozen voor 6 landen (een studie die vaak wordt verward met de 7 Landen Studie) terwijl er data uit 22 landen beschikbaar was. Hij concludeerde dat, uit de data van die 22 landen, het verband tussen vet en hart- en vaatziekten in die studie verdween. Dat was echter niet zo!

De keuze van Ancel Keys voor de 6 landen was overigens helemaal geen cherry picking (selectief kiezen om een standpunt te verdedigen). Het ging erom dat hij graag volledig vergelijkbare voeding en vitale statistieken wilde gebruiken en de effecten van de Tweede Wereldoorlog wilde uitsluiten. Zo kwam hij uiteindelijk uit op die 6 landen, niet door cherry picking. Zou het cherry picking geweest zijn, leg mij dan maar eens uit waarom hij bijvoorbeeld onder andere Finland en Ierland dan uitsloot? Uit de data vanuit onder die landen kwam juist de relatie tussen verzadigd vet en hart- en vaatziekten sterk naar voren. Rare vorm van cherry picking zou dat zijn, toch?

Het onderzoek van Yerushalmy en Hilleboe waar Gary Taubes zijn informatie vandaal haalt gebruikte inderdaad wel data uit 22 landen, dat klopt. Dat onderzoek kwam later en ze gebruikten data uit de periode 1952-1953 toen de landen meer hersteld waren van de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Ook zij vonden een verband tussen verzadigd vet en hart- en vaatziekten. Dat verband bleek alleen niet zo sterk als uit het onderzoek van Ancel Keys. Dat is héél wat anders dan dat er géén verband zou zijn.

Toch lijkt Nina Teicholz deze foute conclusie van Gary Taubes één op één overgenomen te hebben en heeft de foute conclusie vervolgens zwaar gepromoot en doet dat nog steeds. Inmiddels is dit rare verhaal ook op duizenden blogs te lezen en wordt het nog steeds klakkeloos gecopieerd en herhaald.

Nog andere redenen?

Een andere reden van het oplaaien van de discussie zou ook nog eens kunnen komen uit de hoek van de zuivelindustrie. Al eerder schreef ik het volgende artikel: Is boter wel zo’n heilig boontje?. In dit artikel kun je teruglezen dat de zuivelindustrie bezig is om de negatieve reputatie van verzadigd vet via beleidsmakers en professionals te neutraliseren. Ze doen dat door onder andere sympathisanten te zoeken die veel invloed hebben.

Recente onderzoeken rondom verzadigd vet

Maar er is nog meer. Recente wetenschappelijke reviews rondom verzadigd vet, die verkeerd worden geïnterpreteerd, zorgen ook voor de nodige verwarring.

Promotors van verzadigd vet verwijzen vaak naar de Siri-Tarino meta-analyse uit 2010. De wetenschappelijke onderzoekers waren niet in staat om een relatie tussen verzadigd vet en hart- en vaatziekten te leggen. De conclusie van het onderzoek was dat er net zoveel mensen dood gingen aan hart- en vaatziekten, of ze nu veel of weinig verzadigd vet aten.

De conclusie van de gemiddelde blogger is vervolgens: “Zie je wel, verzadigd vet is toch goed voor je”. Logisch toch?

Natuurlijk niet!

Nog belangrijker, de conclusie van dat onderzoek was dat er gekeken moet worden naar dat wat er dan in plaats van verzadigd vet wordt gegeten, gezien dat mogelijk bijdraagt aan het aantal hart- en vaatziekten.

Keek een latere meta-analyse uit 2014, die ook vaak wordt aangehaald, naar hetgeen wat mensen in plaats van verzadigd vet aten? Nee, het woord suiker komt niet eens voor in dat onderzoek. Dat onderzoek, waaruit bleek dat je de relatie tussen verzadigd vet en hart-en vaatziekten niet kon leggen, was zelfs zo gebrekkig dat de auteurs het moesten herzien en er zelfs een verzoek werd ingediend om het te laten intrekken, door Dr. Walter Willett; voorzitter van de afdeling Voeding, de Harvard School of Public Health. Dan heb je het wel heel bont gemaakt!

Terug bij af?

Gelukkig zijn er ook recente onderzoeken die wél kijken naar wat men dan in plaats van verzadigd vet eet. En eigenlijk weten we het ook wel. Wanneer mensen minder salami eten, waar eten ze dan meer van? Broccoli? Bonen? Boerenkool? Nee joh! Ontbijtkoek. Light en vetarme producten, ofwel troep met vooral veel geraffineerde koolhydraten en toegevoegde suiker. We kennen onszelf toch wel een beetje? 😜

Vervang verzadigd vet door…

Waarom is het eigenlijk belangrijk om te weten wat er in plaats van verzadigd vet wordt gegeten? Dat is heel simpel.

Vervang je verzadigd vet door transvet, dan ben je de pineut en wordt het alleen maar erger en stijgt het aantal hart- en vaatziekten.

Vervang je verzadigd vet door toegevoegde suiker en/of geraffineerde koolhydraten, dan verandert er niet veel.

Vervang je verzadigd vet door dan wel ongeraffineerde koolhydraten of onverzadigde vetten (zoals vis, avocado, olijfolie, noten, zaden, etc), dan zie je een sterke daling van het aantal hart- en vaatziekten.

Kortom, we zijn weer terug bij af. We zijn weer exact op het punt aangekomen waar we waren voordat we de kluts kwijtraakten. Te veel verzadigd vet is nog steeds ongezond.

Zeer recent toonden meerdere grote observationele studies trouwens wederom aan dat het effect van het vervangen van verzadigde vetten door meervoudig onverzadigde vetten de kans op hart- en vaatziekten zelfs vermindert met ongeveer 25%.

Geen nieuws onder de zon

Wanneer je kijkt naar het complete plaatje, dan wordt het duidelijk. De wetenschap is nergens op teruggekomen. Wat we wisten op basis van wetenschap en logica, dat geldt nog steeds. Te veel verzadigd vet is ongezond.

En trouwens, zoveel minder verzadigd vet zijn we helemaal niet gaan eten. We smeren nog steeds net zoveel boter en eten nog steeds net zoveel vlees. Ja, we drinken minder volle melk en in plaats daarvan halfvolle melk, maar eten vervolgens weer veel meer kaas (bron: CBS).

Vergeleken met onze totale energie-inname is de verzadigd vetinname procentueel iets gedaald. Echter, als je je totale calorie-inname vergroot zodat het procentueel lijkt alsof je verzadigd vetinname iets daalt, dan betekent dat niet dat je gezond bezig bent. Dat is wel wat er gebeurt. We eten nog steeds te veel salami en zijn meer troep zoals ontbijtkoek gaan eten en zijn daarbij ook nog eens meer frisdrank gaan drinken. Oh, was dat niet het advies?

En nu zijn we ineens verrast dat onze problemen alleen maar groter zijn geworden en zeggen we dat we ineens dat verzadigd vet wel gezond is? Raar verhaal.

Conclusie

Verzadigd vet is niet verkeerd. Verzadigd vet met mate is prima. Boter is ook helemaal niet gelinkt aan hart- en vaatziekten en kokosolie past prima in een gebalanceerd eetpatroon.

Verzadigd vet is beter dan transvet, toegevoegde suiker en geraffineerde koolhydraten, maar vervang je een deel van verzadigd vet door ongeraffineerde koolhydraten en/of onverzadigd vet, dan daalt de kans op hart- en vaatziekten.

Het probleem is simpelweg dat we nog steeds te veel verzadigd vet eten in z’n totaliteit. Dat komt doordat we onder andere te veel vlees, zuivel (vooral kaas enzo), gebak, chocola, boter, enzovoort eten. Eet daar wat minder van en vervang dat deel aan verzadigd vet door onverzadigde vetten uit avocado, olijfolie, noten, zaden, vis, etc. Eet verder gewoon vooral lekker veel groenten en fruit.

Eigenlijk precies hetzelfde wat Ancel Keys in 1961 al aangaf in het interview in de Time.

Help mee!

Welk eetpatroon en leefstijl je kiest is jouw beslissing. Ik verstrek alleen betrouwbare, praktische en motiverende informatie, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs dat je kunt gebruiken bij het maken van jouw keuzes. Ik vermijd graag het geneuzel in de marge en focus op hetgeen waar de grootste winst te behalen is.

Deel het artikel gerust op social media en/of laat me weten wat je ervan vindt. Dankjewel, Carlo Kool.

Carlo Kool (1975) is voedingsdeskundige. Hij volgde onder andere de opleiding Gewichtsconsulent en diverse cursussen op het gebied van voeding en gezondheid van Wageningen University & Research.