Genetisch gemodificeerd voedsel (GGO/GMO)

Zijn GGO’s/GMO’s even veilig als ander voedsel? Is genen eten gevaarlijk? Hoe herken ik GGO’s/GMO’s in de winkel? Weet jij de juiste antwoorden?

Het aanpassen van gewassen gebeurt al meer dan 10.000 jaar

Het aanpassen van gewassen aan de behoeften van de mens gebeurt al meer dan 10.000 jaar. Het wordt plantveredeling genoemd. Mensen ontdekten onbewust een genetische variatie, omdat de ene plant het beter deed dan een andere van hetzelfde ras, zonder exact te weten waarom. Na de oogst werd het beste zaad of plantgoed bewaard voor hergebruik. Vervolgens kwam de primitieve landbouw op basis van het zaad van tot het beste materiaal.

Kruisveredeling

Begin 1900 startte de kruisveredeling. Als gewenste eigenschappen binnen twee planten aanwezig zijn, kan een plantveredelaar proberen deze in één plant te verenigen, door de twee ouderplanten met elkaar te kruisen. Om vervolgens de nakomeling te selecteren op onder andere kwaliteit, opbrengst en gevoeligheid voor ziekten.

Klassieke veredelingsmethoden

Vanaf 1930 startte de klassieke veredelingsmethoden via onder andere bevruchtingsbiologie, mutatie-inductie en hybride rassen.

Celbiologie

Daarna werd vanaf ongeveer 1960 celbiologie onderdeel van de plantenveredeling met de bijbehorende ‘in vitro’ technieken. Dat zijn biologische technieken die buiten het lichaam van een organisme worden toegepast, bijvoorbeeld in een reageerbuis.

Technieken om een beter en sterker ras te creëren

Allemaal ingewikkelde woorden voor technieken om een beter en sterker ras te creëren. Dit kan echter allemaal erg lang duren. Bedenk maar eens dat je twee appelbomen hebt, waarvan je bepaalde eigenschappen in één boom wilt verenigen. Voordat er weer appels groeien aan de nakomeling, ben je wel een flink aantal jaar verder.

Marker Assisted Breeding

Deze tijd kan tegenwoordig echter verkort worden door gerichter te selecteren. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van ‘Marker Assisted Breeding’. Dat doet men sinds ongeveer 1980.

Genetisch Gemodificeerd Organisme (GGO/GMO)

Daarnaast is er sinds diezelfde tijd nog een techniek die wordt ingezet. Hierbij laat men niet de natuur door toeval de combinatie van eigenschappen in de nakomelingen bepalen, maar grijpt men gericht in op het niveau van het DNA. Daardoor kan men bijvoorbeeld aan een bestaand ras een gen voor ziekteresistentie toevoegen. Het resultaat daarvan is een Genetisch Gemodificeerd Organisme (GGO/GMO). Soms wordt er ook een gen toegevoegd aan een plant vanuit een bacterie bijvoorbeeld. Dit is iets wat van nature wel zou kunnen voorkomen, maar het is heel zeldzaam.

Deze techniek is vaak in opspraak.

Impact van GGO/GMO op onze gezondheid?

De aanpassingen door middel van GGO/GMO zijn dus relatief klein en heel gericht vergeleken bij bijvoorbeeld de kruisveredeling welke al meer dan 100 jaar plaatsvindt.

Ik maak me daarom ook niet druk om een mogelijke directe impact van GGO/GMO op onze gezondheid. We hebben ook wat van die techniek nodig, omdat we voor een grote uitdaging staan met een extreem snel groeiende wereldpopulatie, die over 50 jaar ook nog wat te eten wil hebben.

GGO/GMO? Het staat op het etiket..

Wil je genetisch gemodificeerde producten toch liever vermijden, dan is het volgende goed om te weten: als er meer dan 0.9% van een genetisch gemodificeerd ingrediënt in een product zit, dan moet dat op het etiket staan.

Je kunt dit dus terugvinden op het etiket van het product. Indien dieren gevoed zijn met genetisch gemodificeerd voer, hoeft dat niet vermeld te worden op het etiket van bijvoorbeeld melk, vlees of eieren.

Veel geschreeuw, weinig wol

Zoals ik al aangaf, wordt er over dit onderwerp veel gesproken. Het is ook sterk onderhevig aan beschikbaarheidscascade. Beschikbaarheidscascade is een zichzelf versterkend proces waarbij een collectief geloof een steeds grotere waarschijnlijkheid lijkt te krijgen door een verhoogde aandacht in het publieke domein.

Simpel verwoord, herhaal iets maar vaak genoeg en het wordt vanzelf “waar”.

Economisch belang

Om onder andere die reden sla ik bewust de economische belangen, de patenten en het gebruik van pesticiden rondom GGO/GMO over. Het is een supercomplex onderwerp en het schrijven over dat gedeelte laat ik graag over aan een expert op dat gebied.

Wat ik je wel kan vertellen is dat die expert een veel genuanceerder verhaal zal hebben dan de media en bloggers op het internet je willen doen geloven.

Waar wordt er GGO/GMO geteeld?

In de EU wordt alleen GGO/GMO maïs geteeld. Het telen van andere gewassen is niet toegestaan in de EU.

In Nederland wordt op dit moment helemaal geen GGO/GMO gewas geteeld.

Zit er GGO/GMO in levensmiddelen?

Er zijn (waren in 2015) 58 GGO’s/GMO’s in de EU toegelaten voor gebruik in levensmiddelen en diervoeders (verspreid over mais, katoen, soja, koolzaad en suikerbiet).

De EU voert substantiële hoeveelheden genetisch gemodificeerde diervoeders in, maar heel weinig genetisch gemodificeerde levensmiddelen.

Wat levensmiddelen betreft, is het aantal genetisch gemodificeerde producten te koop op de EU-markt klein. Veel exploitanten van levensmiddelenbedrijven hebben ervoor gekozen geen genetisch gemodificeerd voedsel in de rekken te plaatsen.

Dat houdt wellicht verband met de etiketteringsvoorschriften van het wettelijk kader inzake GGO’s/GMO’s en met de beschikbaarheid van alternatieven zonder genetische modificatie.

Conclusie rondom GGO/GMO

Er is in NL en de EU dus geen GGO/GMO groenten en fruit te koop.

Zit het verwerkt in een voedingsmiddel? Dan staat het op het etiket. Ikzelf ben het nog nooit tegengekomen.

Jij wel? Laat het me weten, ik ben namelijk heel benieuwd of het überhaupt te vinden is.

Meer informatie over GGO/GMO?

Wil je er nog wat meer over lezen? Zie het Europese Commissie – Informatieblad over GGO’s/GMO’s.

Wil je nog meer info? Dan kan ik je sowieso de documentaire Well Fed van de VARA aanraden.

De documentaire volgt Hidde Boersma en Karsten de Vreugd in hun zoektocht naar antwoorden in dit debat. Hidde is een overtuigd voorstander van gentech, Karsten iemand die er eigenlijk niet veel van af weet, maar iedereen om hem heen hoort ageren tegen de techniek. Mensen die net als hij “groen” zijn en begaan met de wereld.

Hun zoektocht brengt hun zowel bij experts, die diep in de materie zitten, als bij arme, kleine boeren in Bangladesh, die sinds kort met genetische gemodificeerde gewassen werken. Zo hopen ze een antwoord te krijgen op de belangrijke vraag: Is het moreel wel verdedigbaar om tegen genetische modificatie te zijn?

Help mee!

Welk eetpatroon en leefstijl je kiest is jouw beslissing. Ik verstrek alleen betrouwbare, praktische en motiverende informatie, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs dat je kunt gebruiken bij het maken van jouw keuzes. Ik vermijd graag het geneuzel in de marge en focus op hetgeen waar de grootste winst te behalen is.

Deel het artikel gerust op social media en/of laat me weten wat je ervan vindt. Dankjewel, Carlo Kool.

Carlo Kool (1975) is voedingsdeskundige. Hij volgde onder andere de opleiding Gewichtsconsulent en diverse cursussen op het gebied van voeding en gezondheid van Wageningen University & Research.