Nutritionisme

Wat is nutritionisme?

Zeggen dat we gezond voedsel moeten eten klinkt simpel. Maar tegenwoordig heeft het overgrote deel van de voedingsindustrie hier een ander idee bij. Het accent is verschoven naar de nutriënten in voeding, zoals vet, suiker, vitamine C en calcium bijvoorbeeld.

Voedingsproducenten bombarderen ons met claims over de nutriënten die ze toevoegen aan hun producten (zoals calcium, vitamine D, anti-oxidanten, vezels, etc) en de slechte die ze eruit hebben gehaald (zoals suiker, vet, gluten, etc).

Deze manier van denken heeft een naam: nutriënten + isme = nutritionisme. De term is bedacht door een Australische docent voedingspolitiek Gyorgy Scrinis. De term heeft vervolgens sterk aan populariteit gewonnen doordat Michael Pollan het er over heeft in zijn boek In Defence of Food.

Nutritionisme wordt gezien als de reden dat zoiets simpels als voeding, zo complex is geworden. Je hebt nutriënten en je hebt de wetenschap. Dat is vrij concreet. Nutritionisme is echter een ideologie. Het gaat over het geloof dat nutriënten de sleutel zijn in het begrijpen van voeding.

Wat is de valkuil van nutritionisme?

Het standpunt van nutritionisme is dat de nutriënten het belangrijkste deel zijn van een voedingsmiddel. Een voedingsmiddel is de optelsom van alle nutriënten. Dit is in principe hoe de wetenschap voedingsmiddelen bestudeert.

Neem een wortel als voorbeeld. Wat is er zo gezond aan een wortel? Het bevat een hoeveelheid bètacaroteen (pro-vitamine A). Dat is goed voor ons en het bevat nog veel meer vitaminen. Een wortel bevat ook vezels, wat suiker, etc. Dit is wat een wortel is. Geen probleem tot zover. Nutriënten zijn namelijk de basis van voedsel.

Er ontstaat een probleem als je hier op doorborduurt. Als je vindt dat de nutriënten het belangrijkste zijn van een voedingsmiddel, dan volgt vroeg of laat fase 2 van nutritionisme.

In deze fase gaat het erom dat de nutriënten onzichtbaar zijn, zeker voor ons als consument. Wij kunnen aan een wortel niet zien wat er allemaal aan nutriënten inzit. Het zijn abstracte begrippen. Nu zijn we ineens afhankelijk van experts die ons gaan vertellen wat we moeten eten en drinken. We moeten maar aannemen dat het zo is. Het wordt een soort geloof.

Waarom lijkt nutritionisme op een geloofsovertuiging?

Fase 2 van nutritionisme lijkt een beetje op een geloofsovertuiging. Als het belangrijkste iets is wat we niet kunnen zien, dan heb je een instituut nodig die het allemaal kan uitleggen. Je hebt een instituut nodig wat, in dit geval, bestaat uit voedingswetenschappers, experts die schrijven over voeding, etc. Wij zijn afhankelijk van wat zij ons vertellen.

Nutritionisme verdeelt de wereld in goed en slecht

Net zoals met de meeste ideologieën, verdeelt nutritionisme de wereld in goed en slecht. Dit betekent dat er in de wereld van voeding een groep gezegende nutriënten en een groep onheilspellende nutriënten is.

Laat ik een paar voorbeelden geven van gezegende nutriënten: calcium, vitamine D, anti-oxidanten, vezels, omega-3, etc.

Aan de andere kant hebben we de onheilspellende nutriënten, zoals: verzadigd vet, suiker, zout, transvet, cholesterol, etc.

De voedingsindustrie en nutritionisme

Het probleem met nutritionisme is dat de identiteit van de gezegende en onheilspellende nutriënten continu wijzigt. De voedingsindustrie springt hier gretig op in. Ze zien dit als kans om weer het nieuwste van het nieuwste aan te bieden, want daar is vraag naar. Ze kunnen nutritionisme inzetten als onderdeel van hun marketingstrategie.

Vandaag de dag hebben we het dan over 0% vet, suikervrij, glutenvrij, lactosevrij, extra calcium, verrijkt met anti-oxidanten, etc. Zo kunnen ze troep wegzetten alsof het iets gezonds is. Dan heb ik het nog niet eens over de voedingssupplementenindustrie die hier ook enorm wel bij vaart.

Wij zoeken verlossing en denken dat de nieuwste hype wel dé oplossing gaat zijn voor onze problemen. We gaan er in mee en vallen zo van de regen in de drup.

We houden onszelf voor de gek

We houden onszelf voor de gek en de industrie helpt ons een handje. Neem het verhaal rondom vet. Te veel verzadigd vet werd als slecht bestempeld. De industrie sprong hier gretig op in met hun 0% vet producten. Die zijn we in grote getalen gaan eten. Het resultaat? We zijn helemaal niet zo veel minder vet gaan eten, maar wel heel veel meer troep vol suiker. Het resultaat? Meer mensen met overgewicht.

Terug naar de basis

We moeten weer terug naar de basis. Dan bedoel ik niet terug naar de oertijd, daarvoor is er te veel veranderd. We leven nu en alles is anders vergeleken bij vroeger.

Toch is het niet zo ingewikkeld. We weten precies wat we dieren te eten moeten geven. We zetten een groep apen niet eerst op een low-carb-high-fat dieet en een andere groep apen op een eiwitrijk dieet om te bepalen wat wel of niet goed voor ze is. We weten prima wat goed voor ze is en we weten ook prima wat goed voor onszelf is.

Het beste eetpatroon is een eetpatroon met het accent op groenten, fruit, volkorengranen, peulvruchten, noten, zaden en water voor de dorst. Dat kan met of zonder vis, met of zonder zuivel, met of zonder eieren, met of zonder wat vlees en hoog of laag in vet. De keuze is afhankelijk van je voorkeur. In sommige gevallen, zoals bijvoorbeeld met een veganistisch eetpatroon, is een supplement noodzakelijk.

Kort samengevat, door Michael Pollan, komt het hier op neer: eet voedsel, niet te veel, vooral planten.

Conclusie

De conclusie is simpel. Weg met nutritionisme. Weg van het denken in voedingsstoffen en terug naar voedingsmiddelen. Eet voedsel, niet te veel, vooral planten.

Help mee!

Welk eetpatroon en leefstijl je kiest is jouw beslissing. Ik verstrek alleen betrouwbare, praktische en motiverende informatie, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs dat je kunt gebruiken bij het maken van jouw keuzes. Ik vermijd graag het geneuzel in de marge en focus op hetgeen waar de grootste winst te behalen is.

Deel het artikel gerust op social media en/of laat me weten wat je ervan vindt. Dankjewel, Carlo Kool.

Carlo Kool (1975) is voedingsdeskundige. Hij volgde onder andere de opleiding Gewichtsconsulent en diverse cursussen op het gebied van voeding en gezondheid van Wageningen University & Research.