100% natuurlijk is 100% marketing

100% natuurlijk op verpakkingen

De tekst “100% natuurlijk”, of een variant daarvan, wordt tegenwoordig steeds vaker gebruikt. Zo heb je:

• Arla NATURALS^®. 100% natuurlijk, 0% rommel
• Knorr ‘Natuurlijk lekker!’
• Cool Bear, natuurlijk verantwoord
• Stevia, een 100% natuurlijk zoetmiddel
• Etc.

Dat “natuurlijk” klinkt supergezond, maar het zegt eigenlijk helemaal niets. Niets?! Nope.

“Natuurlijk” is geen synoniem voor gezond

“Natuurlijk” is absoluut geen synoniem voor gezond. In tegenstelling tot wat marketeers je willen doen geloven. Verwarrend? Kan ik me voorstellen. Ik zal het toelichten.

Gifstoffen van natuurlijke oorsprong

De natuur produceert stoffen die we heel hard nodig hebben, maar ook giftige stoffen. Daarmee doel ik op de chemische stoffen die planten produceren om zich te verdedigen tegen schimmels, insecten en andere dieren, en dus ook mensen.

Voorbeelden van gifstoffen die in de natuur voorkomen zijn:

• cyanide (oftewel blauwzuur) in bonen;
• lectine in rauwe sojabonen;
• alkaloïden in gewassen uit de familie van de nachtschade;
• de vorming van solanine in aardappels;
• agaritine in paddenstoelen;
• etc. 

Al die stoffen kunnen in een bepaalde dosis voor allerlei ernstige problemen zorgen. Iets natuurlijks kan dus ook schadelijk voor je gezondheid zijn. Het bewerken, zoals koken, kan helpen om de van nature aanwezige gifstoffen te doen verminderen. De aanwezigheid van die gifstoffen is bijvoorbeeld een van de redenen waarom je paddenstoelen en bonen beter niet rauw kunt eten. Dan loop je namelijk het risico snel te veel van een bepaalde gifstof binnen te krijgen.

Dit is allemaal geen reden voor paniek. De hoeveelheid gif die we binnenkrijgen is in de regel zo klein dat je er geen last van hebt. Je lichaam kan prima met een klein beetje gif omgaan. Het is echter wel een van de redenen dat een gevarieerd eetpatroon zo belangrijk is. Met een eenzijdig eetpatroon loop je sneller het risico te veel van een bepaalde stof binnen te krijgen.

Bestrijdingsmiddelen zijn wel echt giftig, toch?

Het aandeel van het restgehalte van synthetische bestrijdingsmiddelen die we via plantaardige voedingsmiddelen binnenkrijgen is veel kleiner in vergelijking met de hoeveelheid aan natuurlijke bestrijdingsmiddelen die door planten zelf worden geproduceerd. 

Bestrijdingsmiddelen van natuurlijke oorsprong, die in de bio-industrie worden gebruikt, zijn overigens niet per definitie gezonder dan synthetische bestrijdingsmiddelen. Je lichaam reageert op de samenstelling van een stof en niet op de oorsprong. Gif is gif.

Gelukkig controleert de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) voedingsmiddelen. Ze letten erop dat de wettelijk toegestane maximale restgehalte (MRL) van een stof in of op levensmiddelen niet wordt overschreden.

Wat betekent synthetisch eigenlijk?

Synthetisch is iets wat niet in de natuur voorkomt. Synthetische stoffen zijn stoffen die in het laboratorium gemaakt zijn. Het basisingrediënt kan wel natuurlijk zijn, maar dat hoeft niet.

Een synthetische stof die ook in de natuur voorkomt, heet weer een natuuridentieke stof. Het is een kunstmatige actie, maar je lichaam ziet het verschil niet tussen een stof uit de natuur of een natuuridentieke stof.

Dit zegt ook weer niets over gezond of ongezond. Zoals ik al eerder aangaf, je lichaam reageert op de samenstelling van een stof en niet op de oorsprong.

Maar chemische stoffen dan?

Hier kan ik heel kort over zijn. Het woord chemisch wordt in spreektaal vaak verkeerd gebruikt. Chemisch is een synoniem voor scheikundig. Ofwel, iets wat met scheikunde te maken heeft of wat een product is van scheikunde. Dan heb je het over alle materie, alles wat je kunt zien en aanraken. Vaak wordt het woord chemisch gebruikt terwijl synthetisch bedoeld wordt.

Zo kijkt een scheikundige naar een banaan

Dit vind ikzelf een superleuk voorbeeld om aan te geven dat ook een banaan iets chemisch is. Kijk je door een scheikundige bril naar een banaan, dan zie je dit:

Op de website van James Kennedy, een scheikundeleraar uit Australië, zie je nog meer leuke voorbeelden.

Dus ineens is alles gezond?

Dus ineens is alles gezond? Nee, natuurlijk niet (bewuste woordgrap 😜 ). Het nadeel van losse stoffen (geëxtraheerd of gecreëerd) is dat het makkelijker wordt om snel te veel van iets binnen te krijgen. De dosis bepaalt hoe giftig een stof is. Drink je bijvoorbeeld 5 liter water in een uur? Dan overlijd je aan watervergiftiging. Iedere stof in overmaat is giftig. Zo bepaalt ook de dosis het verschil tussen een giftige en een farmaceutische werking van een stof.

Een ander simpel voorbeeld is appelsap. Je zou nooit zomaar even 5-6 appels achter elkaar eten en dat lukt je zeker niet in een paar minuten. Op die manier kun je eigenlijk nooit te veel suiker uit een appel binnenkrijgen. Pers je echter het sap uit de appel en gooi je de pulp weg, dan je kun ineens in een paar minuten tijd de hoeveelheid suiker uit 5-6 appels binnenkrijgen door appelsap te drinken. Dat is dan weer een ongezonde hoeveelheid.

Daarom adviseer ik altijd om bewerkte producten met mate te eten. Het risico dat je te veel van een bepaalde stof binnenkrijgt is simpelweg groter met een bewerkt product, omdat ze geëxtraheerde of gecreëerde stoffen toevoegen en de kans bestaat dat het onopgemerkt een hoge dosis is. Neem zout als simpel voorbeeld. Heel veel mensen in Nederland eten te veel zout. Het overgrote deel komt echter niet uit het zoutvaatje in de keuken. We krijgen onopgemerkt zoveel zout binnen door het eten van bewerkte producten zoals brood, kaas en vleeswaren waar veel zout ingestopt wordt.

Conclusie

Dat iets natuurlijk is zegt niets over gezond of ongezond. Het is echt puur een marketingterm. Je lichaam reageert op de samenstelling van een stof en niet op de oorsprong. De dosis van iets bepaalt uiteindelijk of het gezond of ongezond is.

Mijn tip? Eet zoveel mogelijk voor onbewerkt en eet gevarieerd. Op die manier voorkom je dat je snel te veel van iets binnenkrijgt. Zo simpel is het.

Help mee!

Welk eetpatroon en leefstijl je kiest is jouw beslissing. Ik verstrek alleen betrouwbare, praktische en motiverende informatie, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs dat je kunt gebruiken bij het maken van jouw keuzes. Ik vermijd graag het geneuzel in de marge en focus op hetgeen waar de grootste winst te behalen is.

Deel het artikel gerust op social media en/of laat me weten wat je ervan vindt. Dankjewel, Carlo Kool.

Carlo Kool (1975) is voedingsdeskundige. Hij volgde onder andere de opleiding Gewichtsconsulent en diverse cursussen op het gebied van voeding en gezondheid van Wageningen University & Research.