Detoxen (ontgiften): een wondermiddel of kwakzalverij?

Is het nodig om af en toe je lichaam te detoxen? En is een detox een wondermiddel of kwakzalverij?

Door te detoxen zuiver je het lichaam van toxische stoffen die zich door de jaren heen hebben opgehoopt. Tenminste, dat is het idee. Vasten, sapkuren, actieve kool, klei eten, er zijn tal van manieren om te ontgiften. Allemaal met hetzelfde doel: een fitter en gezonder lijf. Het gaat om de slakken in je darmen tot aan het gif in je systeem… daar wil iedereen vanaf, toch?

Wat is het probleem?

Geur-, kleur-, smaakstoffen in eten, antibiotica, pesticide op groenten en fruit, weekmakers plastic, parabenen in verzorginsproducten, dioxines in dierlijke producten, PCB’s in o.a. bouwmaterialen, BPA aan de binnenkant van blik, perfluor in je Teflon pan, etc. Dat zijn de stoffen waarover het onder andere gaat.

Maar hoe gevaarlijk zijn deze stoffen?

Het hangt een beetje van de stof af. Sommige stoffen zijn onschadelijk, andere niet. BPA dat soms, maar al lang niet meer altijd, aan de binnenkant van blikjes zit breek je vrij snel af. Je lichaam is gebouwd om goed om te gaan met bepaalde gifstoffen. Echter, dioxines of perfuor bijvoorbeeld zijn slechter afbreekbaar. Deze kunnen zich ophopen in je vetcellen.

Dus daar zit het probleem en detoxen is dus de oplossing?

De gifstoffen die je dagelijks binnenkrijgt worden door je lever en je nieren uit het bloed gehaald en afgebroken. Vervolgens verlaten ze netjes je lichaam via de achterdeur. En dat is maar goed ook, want ruim 99% van de gifstoffen die we binnenkrijgen, zijn gifstoffen die van nature voorkomen blijkt uit wetenschappelijk onderzoek van Ames en zijn collega Gold uit 2000.

Huh? De meeste gifstoffen zijn gifstoffen die van nature voorkomen?

Jazeker, plantgifstoffen bijvoorbeeld. Planten proberen zich zo te beschermen. Planten willen helemaal niet opgegeten worden.

Dus het probleem is nog veel groter?

Gelukkig gaat het allemaal om kleine hoeveelheden en het is daarom niet iets om je druk over te maken. Daar heb je juist onder andere een lever en nieren voor. Wel is het advies om gevarieerd te eten. Dan krijg je minder snel te veel van een bepaalde stof binnen.

Maar gifstoffen kunnen zich toch ophopen in je vetcellen?

Wanneer gifstoffen moeilijk afbreekbaar zijn of je in een keer veel binnenkrijgt, worden ze inderdaad ‘geparkeerd’ in vetcellen. Daar kunnen ze echter geen kwaad en vervolgens worden ze langzaam afgebroken.

Dus detoxen is het gif uit vetcellen opruimen?

Wanneer je snel gewicht verliest krimpen je vetcellen en komende de gifstoffen versneld vrij in je bloed. Dat betekent echter niet opgeruimd staat netjes. De stoffen zitten het liefst in cellen en zoeken soms dan ook gewoon weer een nieuw plekje op, totdat ze afgebroken kunnen worden.

Is detoxen dan wel slim?

Een keertje wat minder eten kan voor veel mensen zeker geen kwaad, maar er zitten ook nadelen aan. Met bijvoorbeeld een sapkuur beperk je niet alleen de hoeveelheid gifstoffen je binnenkrijgt, maar ook het aantal essentiële voedingstoffen. Ondanks dat je best wat vitaminen en mineralen binnenkrijgt, loop je ook een risico op tekorten door zo’n vorm van crash-dieet. Je lichaam heeft meer essentiële voedingstoffen nodig dan alleen vitaminen en mineralen.

Maar met detoxen ruim je dus wel gifstoffen op?

Dat is niet zo simpel te zeggen. De hoeveelheid gifstoffen in je lichaam kun je niet aantonen, hooguit de hoeveelheid in je bloed. Daarnaast bestaan slakken bijvoorbeeld helemaal niet. Er plakt niets aan de binnenkant van je darmen. Dus hoe bepaal je dan wat en hoeveel je opruimt?

Eventjes detoxen kan toch wel?

Het hoeft niet direct gevaarlijk te zijn mits je gezond bent en een kort kuurtje doet, maar er zijn echter ook vormen van detoxen die wel degelijk gevaar opleveren. Denk hierbij aan het ontgiften met klei/kalksoorten. Klei en kalkproducten kunnen veel lood bevatten en dan ben je verder van huis.

Soms wordt actieve kool aangeraden, maar bedenk je dan dat actieve kool helemaal geen onderscheid maakt tussen schadelijke en nuttige stoffen. De kans dat je een vitaminetekort of verstopping krijgt is groter dan een eventueel gezondheidseffect. Het gebruik van actieve kool vermindert ook de werking van bepaalde medicijnen, waaronder de anticonceptiepil.

En als ik de kuur dan aanvul met supplementen?

Pas daarmee ook op. Het gebruik van vitamine- mineralen- of kruidensupplementen is ook niet zonder risico. Je kunt namelijk vrij gemakkelijk een overdosis aan die stoffen binnenkrijgen, welke je lichaam dan juist weer kwijt wil. Dat is alleen maar een extra belasting dus voor je nieren en lever.

Hoe kan het dan toch dat detox-producten ons laten geloven dat detoxen zo goed is?

Simpel, ze spelen in op “de logica van het idee” en gebruiken veel suggestief taalgebruik. Maar iets wat logisch klinkt, is niet altijd waar.

Ze claimen dat wel…

Nou, let maar eens goed op. Harde gezondheidsclaims vind je niet op de verpakking van detox-producten. Er zijn namelijk slechts een beperkt aantal gezondheidsclaims toegestaan. Welke claims zijn toegestaan is wettelijk bepaald om mensen te beschermen tegen kwakzalverij.

Toch is detoxen hot.

Jazeker, het aanbod is enorm! Net als de prijzen trouwens. Het kan best zo zijn dat je voor je gevoel even opknapt van zo’n kuur, maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat je daadwerkelijk ontgift.

Wat moeten we dan?

De beste “detox” is natuurlijk gewoon een gezonde leefstijl. Niet roken, voorkom overgewicht, beweeg voldoende en eet en drink gezond.

Dat weet toch iedereen?

Zo simpel is het, maar dat blijkt in de praktijk al moeilijk genoeg. Een kwart van de Nederlanders rookt nog, de helft heeft overgewicht, bijna de helft beweegt te weinig en nagenoeg iedereen eet ongezond. Hier valt echt dé winst te behalen en dat is ook nog eens winst voor je portemonnee.

Help mee!

Welk eetpatroon en leefstijl je kiest is jouw beslissing. Ik verstrek alleen betrouwbare, praktische en motiverende informatie, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs dat je kunt gebruiken bij het maken van jouw keuzes. Ik vermijd graag het geneuzel in de marge en focus op hetgeen waar de grootste winst te behalen is.

Deel het artikel gerust op social media en/of laat me weten wat je ervan vindt. Dankjewel, Carlo Kool.

Carlo Kool (1975) is voedingsdeskundige. Hij volgde onder andere de opleiding Gewichtsconsulent en diverse cursussen op het gebied van voeding en gezondheid van Wageningen University & Research.