Transvetten

Wat zijn transvetten?

Transvetten zijn onverzadigde vetten die zeer schadelijk zijn. Ze ontstaan door chemische processen in de fabriek (hydrogeneren) waarbij deze onverzadigde vetten (zoals plantaardige oliën) hard gemaakt worden.

Ze komen ook van nature voor. Daarover later meer.

Zijn transvetten gezond?

Nee. Transvetten ontstaan door bewerking van voedingsmiddelen in de industrie en zijn zeer slecht voor de gezondheid. De consumptie van transvetten wordt sterk afgeraden omdat deze vetten niet verteerd kunnen worden door ons lichaam en zich ophopen in de buikwand. Bij consumptie van deze transvetten kunnen deze de celfuncties verstoren. De transvetzuren worden ingebouwd in het celmembraan (het beschermend omhulsel van de cel), terwijl het lichaam de vetten als lichaamsvreemd ziet. Dit leidt tot een sterke verhoging van de kans op allerlei hart- en vaatziekten.

Waar komen transvetten in voor?

Transvetten komen vooral voor in margarines (vroeger heel veel), fastfoodproducten en tussendoortjes onder de noemer van geharde vetten. Veelal worden transvetten gebruikt om knapperigheid aan een product te geven, zoals bij chips en crackers, en ook om een product een goede smeerbaarheid te geven.

Staat het vermeld op het etiket?

Hoe weet je nu waar transvetten in zit? Als er op het etiket staat “geheel of gedeeltelijk gehydrogeneerd” dan zegt dat niets over de de hoeveelheid transvetten. Als dat er niet opstaat, betekent het ook niet dat er geen transvetten in zit.

Het is gewoon NIET meer te zien voor de consument of er wel of geen transvetten in een product zit. Volgens de huidige stand van zaken mag de hoeveelheid transvetzuren niet meer vermeld worden vanaf 13 december 2014. Met ingang van die datum gelden de nieuwe voorschriften voor etikettering van levensmiddelen.

Als reden wordt vermeld dat de Nederlandse oliën- en vettensector het gehalte aan transvetzuren heeft teruggebracht tot zeer lage niveaus. Transvetzuren komen in Nederland vrijwel niet meer in de voeding voor.

Niet meer dan 1 En% transvetten

99 procent van alle Nederlanders voldoet aan de norm van de Nederlandse Gezondheidsraad om per dag niet meer dan 1 energieprocent transvetzuren in te nemen (RIVM, 2011). Dat betekent voor iemand die 2.000 kcal per mag hebben, dat die niet meer dan 20 kcal aan transvetten mag nuttigen. Dat komt weer overeen met 2,2 gram.

Daarom zeggen ze dat inname van transvetzuren geen volksgezondheidsissue meer is.

Hoeveel transvetten zitten er dan nog in mijn eten?

Het is op hoofdlijnen nog wel te achterhalen hoeveel transvetten er in sommige producten zitten. Dit met dank aan het Nederlands Voedingsstoffenbestand (Nevo). Daar kun je de voedingswaarden van heel veel producten terugvinden.

Dan zie je dat in de meeste producten zoals chips, margarine en hazelnootpasta nauwelijks nog transvetten aanwezig zijn.

Chips: 0,1 gram transvet per 100 gram
Margarine: 0,5 – 1 gram transvet per 100 gram
Roomboter: 1,5 gram (dierlijk)transvet per 100 gram
Crackers: 0 – 0,1 gram transvet per 100 gram
Hazelnoot pasta: 0 gram transvet per 100 gram (zit wel iets in maar is te verwaarlozen)

Echter de Cream Cracker bevat nog best aardig wat namelijk tussen de 1,2 – 1,6 gram transvet per 100 gram. Een roomboter koekje doet het ook goed met zo’n 1,5 gram transvet per 100 gram. Wat dacht je van een chocolade roomboter cake? Die scoort met 2,7 gram ook flink.

Nu zal je niet zo snel van dat soort producten 100 gram eten, maar ik vond het toch de moeite waard om even te benoemen, want transvetten zijn nu eenmaal ongezond.

Ontstaat er transvet als ik kook met olie of vet?

Transvetten ontstaan niet door het verhitten. Industriële transvetzuren ontstaan door partiële hydrogenatie (gedeeltelijk harden van vet). Hierbij worden vloeibare oliën omgezet in een minder vloeibare vorm, ten behoeve van stabiliteit, houdbaarheid en voor verdere verwerking in voedingsmiddelen. Bij het gedeeltelijk hydrogeneren ontstaan transvetzuren. Om die reden wordt deze techniek in Nederland niet of nauwelijks meer toegepast.

Het is wel aangetoond dat bij langdurige verhitting van bijvoorbeeld zonnebloem-, olijf- en lijnzaadolie een bepaald type ongezonde stoffen ontstaat (aldehyden). Daarvoor hebben ze de olie 40 uur lang op 190 graden gehouden. Geen gebruikelijke situatie in de keuken.

Er is wel nog een ander punt. Onverzadigde vetten oxideren. Hoe vaker en hoger je de olie verhit, hoe sneller dat gebeurt. Dat oxideren (ofwel: ranzig worden) geeft ook een vieze smaak. Verzadigde vetten zijn stabieler en blijven dus langer lekker als je er vaker in frituurt.

Amerika verbiedt transvet

Net op het moment dat ik met dit artikel bezig ben meldt de Amerikaanse voedselautoriteit FDA dat ze het vanaf nu (16 juni 2015) verbieden om geharde vetten met transvet toe te voegen aan levensmiddelen. In Amerika moesten producten het trouwens al sinds 2006 op het etiket vermelden als ze transvet gebruikten. Om die reden zijn een hele hoop producenten al overgestapt op alternatieven. Het verbod is een beetje de laatste nekslag.

Transvetten komen ook in de natuur voor

Van nature komen transvetten in enige mate voor in zuivel en het vlees van herkauwers. Zo bevat roomboter bevat van nature transvetzuren, namelijk 1,5 gram per 100 gram. Dat is meer dan er tegenwoordig in margarine zit. Pikant detail wat vaak vergeten wordt door mensen die pro boter en anti margarine zijn.

Ondanks dat industriële en dierlijke transvetten iets van elkaar verschillen qua samenstelling, wordt de inname per 2 energieprocent van beide in verband gebracht met een ongeveer 20% hoger risico op coronaire hartziekten.

Conclusie

De conclusie is eigenlijk simpel. De hoeveelheid transvetten in onze voeding is enorm teruggedrongen omdat ze doorhadden dat het schadelijk was voor de gezondheid. Er zitten nu relatief gezien nog maar erg weinig transvetten in producten.

Help mee!

Welk eetpatroon en leefstijl je kiest is jouw beslissing. Ik verstrek alleen betrouwbare, praktische en motiverende informatie, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs dat je kunt gebruiken bij het maken van jouw keuzes. Ik vermijd graag het geneuzel in de marge en focus op hetgeen waar de grootste winst te behalen is.

Deel het artikel gerust op social media en/of laat me weten wat je ervan vindt. Dankjewel, Carlo Kool.

Carlo Kool (1975) is voedingsdeskundige. Hij volgde onder andere de opleiding Gewichtsconsulent en diverse cursussen op het gebied van voeding en gezondheid van Wageningen University & Research.