Is vlees kankerverwekkend?

Het oordeel van de Wereldgezondheidsorganisatie

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) maakte 26 oktober 2015 bekend “bewerkt vlees”, zoals bacon, worst en ham, toe te voegen aan de lijst kankerverwekkende stoffen. Rood vlees is waarschijnlijk kankerverwekkend.

Verschil tussen bewerkt vlees en rood vlees

In het rapport van de WHO hebben ze het over bewerkt vlees en rood vlees. Wat is nu het verschil tussen die twee?

Rood vlees

Met rood vlees bedoelen ze het vlees van alle soorten zoogdieren, zoals rundvlees, kalfsvlees, varkensvlees, lam, schaap, paard en geit.

Kijk je naar het etiket op de verpakking, dan staan er geen toevoegingen zoals conserveringsmiddelen vermeld.

Bewerkt vlees

Met bewerkt vlees bedoelen ze vlees dat bewerkt is door middel van het vlees te zouten, te drogen, te fermenteren, te roken, of andere processen om de smaak te versterken of het langer houdbaar te maken.

Het gaat bijvoorbeeld om salami, ham, bacon en rookworst. Ook hamburgers en gehakt vallen onder die categorie als ze zijn geconserveerd met zout of chemische additieven.

Kijk je naar het etiket op de verpakking, dan bevat het meerdere ingrediënten zoals één of meer conserveringsmiddelen (E200 – E299).

De impact van bewerkt vlees en rood vlees

De onderzoekers van de WHO schatten dat elk jaar wereldwijd 34.000 mensen sterven aan kanker doordat ze veel bewerkt vlees eten. Rood vlees is mogelijk verantwoordelijk voor 50.000 doden per jaar.

Hoe weten ze dat allemaal?

Een werkgroep van 22 experts uit 10 verschillende landen hebben meer dan 800 epidemiologische studies bestudeerd. Dat houdt in dat ze onderzoeken hebben gebruikt die in kaart brengen hoe vaak iets voorkomt binnen een bepaalde doelgroep. In dit geval dus hoe vaak kanker voorkomt bij mensen die (bewerkt) vlees eten en hoe vaak bij mensen die dat niet eten.

Op basis van die gegevens zeggen ze dat bewerkt vlees kankerverwekkend is en rood vlees waarschijnlijk kankerverwekkend is.

Met “is kankerverwekkend” bedoelen ze dat er ruimschoots bewijs is uit epidemiologisch onderzoek dat een stof kankerverwekkend is, wanneer mensen daar aan blootgesteld worden.

Met “waarschijnlijk kankerverwekkend” bedoelen ze dat er beperkt bewijs is dat een stof kankerverwekkend is, maar er wel ruimschoots bewijs is dat een stof kankerverwekkend is voor dieren.

Kleine kanttekening

Het is dus geen feit. Het kan ook zo zijn dat je wel bewerkt en of rood vlees eet en geen kanker krijgt. Je kunt ook kanker krijgen terwijl je geen bewerkt en of rood vlees eet. Iedereen kent wel het verhaal van die man van 86 die zijn hele leven een pakje sigaretten per dag heeft gerookt en nog steeds gezond is.

Ik zeg altijd: “Je DNA laadt het pistool en je levensstijl haalt de trekker over“. Natuurlijk spelen andere factoren dan vlees ook een rol.

Het type kanker

Het gaat vooral om darmkanker, maar ze zagen ook een verband tussen alvleesklierkanker en prostaatkanker in het geval van rood vlees en ook een verband tussen de consumptie van bewerkt vlees en maagkanker.

Wat maakt het kankerverwekkend?

Het is altijd goed om de vraag te stellen: “Waarom?” Ook in dit geval weer. Wat is het dan waardoor rood vlees en bewerkt vlees schadelijk is?

Toevoegingen aan bewerkt vlees

In het geval van bewerkt vlees gaat het vooral om bepaalde stoffen. Eén van de genoemde stoffen zijn bijvoorbeeld nitrosamines. Die ontstaan in de darm uit nitriet (E249 en E250) en nitraat (E251 en E252). Die worden toegevoegd als conserveringsmiddel aan bewerkt vlees. Dat zorgt er onder andere voor dat de kleur van bijvoorbeeld rood vlees behouden blijft, anders krijgt het rode vlees die grauw grijze kleur. Het werkt ook smaakversterkend. Dat wordt gezien als het kankerverwekkende element van bewerkt vlees.

De industrie heeft nog geen andere stof gevonden met hetzelfde effect. Daarom zit het er nog steeds in, ondank de neveneffecten.

Heemijzer in rood vlees

Rood vlees bevat relatief veel heemijzer vergeleken met andere soorten vlees en dat stimuleert de productie van nitrosamines. Dat wordt gezien als het kankerverwekkende element van rood vlees, het wordt dus wel als minder schadelijk gezien vergeleken bij het effect van bewerkt vlees.

Andere oorzaken

Andere oorzaken die aangegeven worden zijn het ontstaan van PAK’s bij het bereiden. PAK’s zijn kankerverwekkende stoffen die kunnen ontstaan als je vlees laat aanbranden. Dit is te herkennen aan de zwarte randjes of zwarte korstjes die ontstaan bij tijdens het roosteren, bakken, braden en barbecueën.

Door het verhitten op hoge temperatuur kunnen er ook HCA’s ontstaan. Dit wordt ook als risicoverhogend gezien.

Om hoeveel vlees gaat het?

Er is een mooi oud Latijns gezegde: “sola dosis facit venenum”. Dat betekent: “de hoeveelheid maakt het vergif“. Water is bijvoorbeeld heel gezond, maar als je 5 liter in een uur drinkt is water dodelijk. Dus wat zeggen de experts over de hoeveelheid vlees?

Ze trekken de conclusie op basis van een meta-analyse van 10 cohortstudies rondom darmkanker.

Een cohortstudie is een onderzoek met een gedefinieerde groep mensen die gedurende een bepaalde tijd gevolgd wordt.

Een meta-analyse is een onderzoek waarbij de gegevens van verschillende studies samen worden geanalyseerd om zo één secuurdere uitkomst te verkrijgen.

De uitkomst van de meta-analyse is dat ze inschatten dat het risico stijgt met 17% wanneer je 100 gram rood vlees per dag eet en stijgt met 18% wanneer je 50 gram bewerkt vlees per dag eet.

De WHO nuanceert dit wel: “De kans dat een individu darmkanker krijgt blijft klein, maar de kans vergroot met de hoeveelheid vlees dat gegeten wordt”.

Ze geven aan dat er uit de gegevens die ze geanalyseerd hebben niet blijkt of er een veilige hoeveelheid bestaat.

De lijst met kankerverwekkende stoffen

Dit alles is voor de WHO reden geweest om bewerkt vlees op de lijst met kankerverwekkende stoffen te zetten naast stoffen zoals asbest, alcohol, sigaretten en arsenicum.

Dit wil niet zeggen dat bewerkt vlees even gevaarlijk is als bijvoorbeeld asbest, alleen dat het bewijs voor het verband met kanker even sterk is.

Van rood vlees is er minder bewijs en dat valt daardoor in een andere (lagere) categorie.

Voordelen van vlees

Voordelen van vlees? Jawel, er zitten ook voordelen aan het eten van vlees. Vlees bevat namelijk veel eiwitten en belangrijke micronutriënten zoals B-vitaminen, ijzer en zink. Je kunt het dus prima af en toe eten. Kies voor onbewerkt vlees en braad het langzaam. Voorkom dat het vlees aanbrandt.

Conclusie

Eigenlijk verandert er niets. Ik roep het altijd al:

• Eet voldoende groenten en fruit
• Vermijd geraffineerde koolhydraten
• Eet vlees met mate

Heb je trek in rood vlees? Kies dan voor puur en onbewerkt rood vlees. Braad het langzaam en voorkom dat het aanbrandt.

Bronnen:
https://www.iarc.who.int/news-events/iarc-monographs-volume-114-evaluation-of-consumption-of-red-meat-and-processed-meat/http://www.thelancet.com/journals/lanonc/article/PIIS1470-2045%2815%2900444-1/fulltext
http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/paks.aspx
https://www.iamafoodie.nl/vlees-kankerverwekkend-de-knakworst-als-killer/
http://www.who.int/features/qa/cancer-red-meat/en/

Help mee!

Welk eetpatroon en leefstijl je kiest is jouw beslissing. Ik verstrek alleen betrouwbare, praktische en motiverende informatie, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs dat je kunt gebruiken bij het maken van jouw keuzes. Ik vermijd graag het geneuzel in de marge en focus op hetgeen waar de grootste winst te behalen is.

Deel het artikel gerust op social media en/of laat me weten wat je ervan vindt. Dankjewel, Carlo Kool.

Carlo Kool (1975) is voedingsdeskundige. Hij volgde onder andere de opleiding Gewichtsconsulent en diverse cursussen op het gebied van voeding en gezondheid van Wageningen University & Research.